Laatst bijgewerkt: december 2018

 

Actieve visserijmethodes

 

• Sleepnetten

Algemeen zijn sleepnetten te beschrijven als trechtervormige netten die worden voortgesleept door een ‘trawler’. Dit type vissersvaartuig kan één of meerdere sleepnetten voorttrekken. Als twee trawlers gezamenlijk één groot sleepnet voorttrekken, spreekt men van ‘spanvisserij’. Nadat het sleepnet lang genoeg is voortgesleept, wordt het achterste deel van het net (‘de kuil’) uit het water gehaald en geleegd op het dek of in het scheepsruim.

 

Mogelijke milieu-impact van sleepnetten:
- bijvangst van te kleine individuen van de doelsoorten;
- bijvangst van (te kleine) individuen van soorten die niet tot de doelsoorten behoren;
- dieren die al in het begin van de sleep gevangen zijn, kunnen in de kuil vermorzeld worden door de rest van de vangst. Zodoende zijn ze niet meer verkoopbaar (verlies).

 

Mogelijke milieu-impact van sleepnetten die in contact staan met de bodem:
- beroering van de zeebodem en vernieling van het habitat (afhankelijk van het type habitat minder of meer gevoelig).
- aantasting of eliminatie van sedentaire soorten, zoals algen, riffen van koralen, sponzen, kokerwormen, etc.

 

• Bodemsleepnet

Het bodemsleepnet (ook bodembordennet, -plankennet of -ottertrawl genoemd) bestaat in vele vormen en kan zowel in ondiep als diep water, dicht of ver van de kust ingezet worden. Het net vangt het geheel van soorten die op en dichtbij de zeebodem leven. Het net wordt open gehouden met houten of metalen borden die over de bodem scheren. Er bestaan ook constructies waarbij twee scheerborden twee of meerdere (kleinere) netten tegelijkertijd open houden: twinrig of multirig.

Doelsoorten: rondvissen (zoals kabeljauw, leng, schelvis, wijting), platvissen (zoals tong en pladijs), Noorse Kreeft en garnaal.

 

Bepaalde maatregelen zijn reeds getroffen om de milieu-impact van bodemsleepnetten te verminderen: het vergroten van de maaswijdte; het plaatsen van selectieve ontsnappingsvensters om ongewenste vangsten te beperken (panelen met vierkante mazen, roosters, etc.), de vorm en opening van het sleepnet kunnen aangepast worden om te kleine vis te vermijden. Er worden lichtere materialen gebruikt voor de constructie ervan, de scheerborden die de sleepnetten horizontaal open houden kunnen worden geoptimaliseerd om de impact op de bodem te limiteren en het brandstofverbruik te verminderen. De grondpees die over de bodem sleept, kan worden uitgerust met rubberen schijven om de fysieke impact op de zeebodem te verminderen  en ervoor te zorgen dat bodembewonende bijvangstsoorten kunnen ontsnappen.

 

 

 

 

• Pelagisch sleepnet

Het pelagisch sleepnet wordt gebruikt voor soorten die in de waterkolom leven.

Doelsoorten: haring, makreel, zeebaars, ansjovis, sardien …

 

Met behulp van moderne elektronica (sonar en echolood) kunnen zowel pelagische als bodemsleepnetvissers zich heel precies richten op hun vangsten. Zij kunnen tevens spelen met de lengte van de kabel en hun snelheid. De netten worden geconcipieerd in functie van de doelsoort en de visgrond. De vangst wordt ofwel bewaard in bakken met schilferijs in het koelruim, ofwel bewaard in koeltanks gevuld met zeewater om ze vervolgens aan land te verwerken. In het geval er ver van de kust gewerkt wordt, kan op daartoe aangepaste schepen, onmiddellijk op zee verwerkt en ingevroren worden.

 

 

 

• Boomkor

De boomkorkotter sleept aan beide kanten van het vaartuig een zakvormig sleepnet voort.
Elk van deze sleepnetten is bevestigd in een zware metalen armatuur, bestaande uit een
horizontale boom gemonteerd op twee sloffen die over de bodem schuiven. Zo wordt het net
horizontaal en verticaal open gehouden. Het net wordt voorzien van metalen wekkerkettingen
die het sediment verstoren en de platvissen opjagen, om ze vervolgens te vangen.
Doelsoorten: platvissen (zoals schol en tong), Noordzeegarnaal …

 

Nieuwe methoden worden uitgeprobeerd om de impact van de boomkorvisserij te verminderen. Rolsloffen (met wielen) en/of een hydrodynamische vleugel (sum wing) verminderen de bodemberoering en het brandstofverbruik. Het aanpassen van de vorm en  de richting van de mazen doet de weerstand verminderen en bevordert de ontsnapping van de bijvangst.

 

 

 

---

Elektrisch vissen en de pulskor

 

Hoewel de Europese Unie al in 1998 alle visserijtechnieken verbood die gebruik maken van elektriciteit, laaide het debat er terug fel over op in 2017 en 2018. In 2007 had men de pulskor (zijnde een boomkor gebruik makend van elektrische pulsen in plaats van wekkerkettingen) beperkt toegelaten voor experimentele doeleinden: tot maximaal 5% van de vloot van elke EU-lidstaat vissend in de Noordzee. Deze uitzonderingsregel liet boomkorvaartuigen toe om de nieuwe veelbelovende techniek te testen onder echte omgevingsomstandigheden. Vooral Nederlandse tekenden hierop in.

 

Op verzoek van Nederland kwam de visserijcommissie van het Europees Parlement opnieuw bijeen en stemde op 21 november 2017 voor een wijziging van de oorspronkelijke verordening, in het voordeel van de ontwikkeling van een algemene Europese elektrische visserij. Hierbij zou maximaal 5% van alle vissersvaartuigen van een nationale vloot (niet meer beperkt tot de boomkorvaartuigen) elektrisch aan het vissen kunnen gaan in alle Europese wateren (niet meer beperkt tot de Noordzee). Bovendien zou na vier jaar de limiet van 5% wegvallen als de studies konden aantonen dat de techniek niet schadelijk zou blijken voor het milieu en de ecosystemen. Dit voorstel was de start van een grote mobilisatie door ngo's en visserijverenigingen.

 

De tekst werd in de plenaire vergadering van het Europees Parlement besproken op 16 januari 2018.
Europarlementsleden verwierpen het voorstel en stemden voor een verbod op deze visserijpraktijk (402 stemmen voor, 232 tegen, 40 onthoudingen). Het Europese Parlement, Europese Commissie en de Ministerraad werken in triloog aan een compromisvoorstel.

 

Een techniek die heel wat vragen opwekt:

• De voordelen
De pulskor wordt gebruikt voor het vissen van soorten die zich ingraven in de zeebodem (vnl. tong en garnaal), en laat toe om met behulp van lichte stroomstoten te vissen zonder de zeebodem sterk te beroeren. Dit in tegenstelling tot de zware wekkerkettingen van de traditionele boomkor, die een zeer zware verstoring van de zeebodem veroorzaken. Daarenboven wordt met de pulskor het brandstofverbruik met de helft verminderd.

• De nadelen
Mogelijks heeft de elektrische puls onomkeerbare gevolgen op het leven in zee (met name op jonge exemplaren en vislarven) en veroorzaakt ze verwondingen bij de gevangen kabeljauw en wijting.

ICES-wetenschappers raden aan om het voorzorgsbeginsel te blijven toepassen en om het onderzoek verder te zetten naar de evaluatie van de langetermijneffecten van elektrisch vissen op mariene ecosystemen. Zij geloven dat het gebruik van elektrisch vistuig potentieel schadelijk is voor het milieu en dat verder onderzoek vereist is om de effecten op de doelsoorten, de niet-geviseerde soorten en het ecosysteem te bepalen. ICES beveelt aan om het gebruik van de elektrische boomkor niet uit te breiden naar andere gebieden en andere visserijen dan deze momenteel geautoriseerd.

---

 

 

• Deense en Schotse bodemzegens

Deze netten zijn vergelijkbaar met bodemsleepnetten, maar worden gekenmerkt door het in een cirkel uitzetten van twee lange touwen (ten minste 2,5 km) met in het midden een net. Bij het binnenhalen van de lijnen worden de bodemvissen naar de opening van het net gejaagd. Het verschil tussen Deense en Schotse zegen bestaat erin dat bij de ‘Deense zegen’ (ook wel ‘ankerzegen’ of ‘snurrevåd’ genoemd) het schip voor anker ligt bij het binnenhalen, terwijl bij de ‘Schotse zegen’ (ook wel ‘fly-shoot’ of ‘Scottish sein’ genoemd) het vaartuig aan een lage snelheid vooruit vaart.
Doelsoorten: semi-demersale vissen zoals ponen, zeebarbeel en harders

Mogelijkse milieu-impact van Deense en Schotse zegens:
- bijvangst van te kleine individuen van de doelsoorten;
- bijvangst van (te kleine) individuen van soorten die niet tot de doelsoorten behoren;
- beroering van de zeebodem en vernieling van het habitat (afhankelijk van het type habitat minder of meer gevoelig).
- aantasting of eliminatie van sedentaire soorten, zoals algen, riffen van koralen, sponzen, kokerwormen, etc.

 

 

 

 

 

 

 

 

• Ringnetten zonder sluitlijn: ringzegen:

Zegens zonder sluitlijn hebben een centrale lepelvormige kuil (gemaakt van licht, zeer resistent netmateriaal) die aan weerszijden voorzien is van grote vlerken. De vis wordt gevangen als de beide vleugels op hetzelfde moment aan boord worden gehesen.
Doelsoorten: sardien, ansjovis, tonijn …

 

 

• Ringnetten met sluitlijn: lampara en bolinche

De ringzegen met sluitlijn wordt aan de Atlantische kust ‘bolinche’ genoemd, in de Middellandse Zee ‘lamapra’. De vissen worden omcirkeld met een muur van netten die tot honderden meters lang kan zijn. De onderpees van het net wordt toegetrokken om een ‘beurs’ te vormen waarin grote hoeveelheden vis tegelijkertijd worden gevangen. Deze netten worden ook gebruikt om levende blauwvintonijn te vangen in de Middellandse Zee (om ze te verplaatsen naar de vetmesterijen) of in de Indische Oceaan (tonijn verwerkt tot diepvriesproduct).

Doelsoorten: tonijn, haring, makreel …

 

Mogelijke milieu-impact van ringnetten:
- accidentele vangst van niet-doelsoorten, in het bijzonder van zeezoogdieren en haaien;
- bijvangst van te kleine individuen van de doelsoorten.

 

 

 

 

• Dreggen

Aan één trekstang worden meerdere (tot 14) zakvormige (metalen) netten vastgemaakt in een metalen armatuur. Een schip kan achteraan of zijdelings tot twee trekstangen voortslepen. Voor het vissen van schelpen die op de zeebodem voorkomen (sint-Jacobsschelpen, mosselen …), is de korbalk voorzien van een schraapijzer. Voor schelpdieren die in de zeebodem leven (kokkels, tapijtschelpen…) is de korbalk voorzien van metalen tanden die door het zand of het grind harken. Sommige dreggen zijn uitgerust met hydraulische apparatuur (hydraulische dreggen).
Doelsoorten: sint-jakobsschelp, mosselen, kokkels, tapijtschelp, venusschelp …

Mogelijke milieu-impact van dreggen:
- bijvangst van (te kleine) individuen van soorten die niet tot de doelsoorten behoren;
- het gewicht van het tuig heeft een grote vernietigende werking op de zeebodem. Hoe zwaarder de korren zijn, hoe groter hun impact;
- men laat de korren uitdruipen en haalt ze op met behulp van een lier. De tuigen zijn vrij gevaarlijk in gebruik voor de vissers wegens hun gewicht en de weerstand die ze bieden tegenover obstakels. De meest recente korren zijn voorzien van springveren.